دیمر بین راهی

دیمر چیست؟

دیمر یک مدار الکترونیکی است که روشنایی یک لامپ را تغییر می‌دهد. بنابراین با دیمر می‌توان روشنایی یک لامپ را کنترل کرد و به دلخواه تغییر داد. دیمرها یکی از ابزارهای مهم و کاربردی در زمینه روشنایی (و به طور کلی صنعت برق) به حساب می‌آیند که سابقه به نسبت طولانی‌تری نسبت به دیگر ابزارها دارند. در این مقاله در رابطه با انواع دیمر و کاربردهای آنها توضیح می‌دهیم.

در طراحی تاسیسات الکتریکی هرکجا که نیاز به تغییر سطح روشنایی باشد، از دیمر استفاده می‌گردد. انواع دیمر طیفی بین خاموشی مطلق و ۱۰۰% نور یک لامپ را ممکن می‌سازند منوط بر اینکه لامپ قابلیت استفاده توسط دیمر را داشته باشد. کلیه لامپ‌های رشته ای و هالوژنی قابل استفاده با دیمر می باشند، لامپ‌های خانواده فلورسنت و کم مصرف این قابلیت را ندارند و لامپ‌های LED در هر دو شکل یافت می‌شوند.

انواع دیمر

ساده‌ترین نوع دیمر، دیمرهای مکانیکی هستند که اصطلاحا با یک “پیچ ولوم” بر روی آن‌ها قابلیت کم و زیاد کردن نور را دارند. این دیمرها محبوبیت گسترده ای بین مصرف‌کنندگان دارد. این نوع دیمر بدون دستکاری در سیم‌کشی ساختمان قابل اضافه شدن به سیستم قدیمی ساختمان می‌باشد.

دیمرهای تاچ (لمسی) قابلیت های دیمر مکانیکی را بصورت مدرن تر ارائه می‌دهند و معمولا برای ظاهر زیبا و جذاب تر در بسیاری از ساختمانهای امروزی مشاهده می شوند.

دیمرهای هوشمند (اسمارت) که در سیستم‌های هوشمند ساختمان و BMS بکار می‌روند، شاید ظاهراً شبیه دیمرهای لمسی باشند ولی قدرت آنها در کاربرد آنهاست. این دیمرها می‌توانند بصورت دستی یا از طریق اپلیکیشن موبایل، ریموت کنترل، اینترنت و… کنترل شوند. در یک سیستم هوشمند مجهز به سنسور روشنایی، در زمان تابش نور خورشید به داخل ساختمان، اتوماتیک نور لامپ‌ها کم می‌شود و در زمان کم شدن تابش خورشید، نور لامپ ها اضافه می‌شود تا در مصرف انرژی صرفه جویی به عمل آید.

آمفی تئاترها و سینماها دارای سیستم‌های پیشرفته و حرفه‌ای دیمر می‌باشند. این دیمر ها بصورت رکمونت داخل رک کنترل قرار می‌گیرند و قابلیت کنترل و تغییر چندین نقطه را دارند این سیستم‌ها بصورت گروهی، شدت روشنایی بخش‌های مختلف یک سالن را کنترل می‌نمایند. این سیستم‌های دیمری توسط نیروی متخصص قابل بهره برداری هستند.

لامپ‌های دیمری اکووات قابلیت کار با کلیه سیستم‌های فوق را دارا هستند. در مورد کاربرد لامپ‌های LED با دیمر یک نکته مهم و جود دارد و آن توجه به مینیمم توان دیمر می‌باشد. به عنوان مثال اگر مینیمم توان یک دیمر ۴۰ وات باشد، بایستی حداقل ۶ عدد لامپ ۷.۵ وات دیمری بر روی خروجی دیمر قرارداد تا دیمر بتواند عملکرد مناسبی داشته باشد.

مزایای دیمر چیست؟

۱- دیمر باعث صرفه‌جویی در انرژی می‌شود

با چرخاندن پیچ دیمر میزان توان فرستاده شده به لامپ را کم خواهید نمود. هرچه لامپ را کم‌نورتر نمایید، توان کمتری مصرف خواهید نمود و در نتیجه انرژی کمتری مصرف می‌نمایید. اگر قصد دارید با مصرف بهینه انرژی هزینه‌های برق را کاهش دهید این مطلب را نیز بخوانید.

۲- دیمر باعث افزایش طول عمر لامپ می‌شود

درست شنیدید! تصور غلط این است که دیمر عمر لامپ را کوتاه می‌کند، ولی این مطلب در مورد لامپ‌هایی صادق است که برای کار با دیمر ساخته نشده‌اند. برای لامپ‌های دیمری (dimmable) هرچه توان کمتری به لامپ داده شود، لامپ کمتر گرم می‌شود و استرس بر روی قطعات لامپ کمتر می‌شود در نتیجه عمر لامپ افزایش پیدا می‌کند.

۳- دیمر به محیط زیست کمک می‌کند

با توجه به دلایل ۱ و ۲ با کاهش توان مصرفی، از آلودگی ناشی از تولید الکتریسیته در نیروگاه‌ها می‌کاهید؛ همچنین با افزایش طول عمر لامپ‌ها، تعداد کمتری را دور خوهید انداخت و بدین ترتیب از آلودگی زمین جلوگیری می‌نمایید.

۴- دیمر برای سلامتی شما مفید است

علاوه بر کاهش آلاینده‌های زیست محیطی، دانشمدان معتقدند با کم کردن نور لامپ‌ها مابین زمان غروب تا قبل از خواب، چرخه خواب بدن منظم می‌شود و کمتر دچار مشکلات بی‌خوابی می‌شوید. کاستن تدریجی از نور لامپ‌ها اثر غروب خورشید را بر بدن دارد واین اثر با خاموش شدن یکباره لامپ‌ها ایجاد نمی‌گردد.

۵- دیمرها به زیبایی اتاق می‌افزایند

محیط‌های تجاری و فضاهای خارج ساختمان با افزایش سطح نور جذابیت پیدا می‌کنند؛ ولیکن این موضوع برای اتاق‌های خانه و رستوران‌ها برعکس است. نور کم این‌چنین فضاهایی را جذاب‌تر و رومانتیک می‌نماید. این بار که به یک کافی‌شاپ یا رستوران خوب دعوت شدید، به میزان نور دقت نمایید، نور کم در چنین مکان‌هایی احساس امنیت و گرمای بیشتری ایجاد می‌نماید.

۶- دیمرها باعث زیبایی شما می‌شوند

شاید شما یک خانم زیبا یا یک آقای خوش‌تیپ باشید، اما نورپردازی باز هم به جذابیت شما کمک می‌کند. در زیر نور ملایم، لباس‌ها و ظاهر شما زیباتر و بدون ایراد به نمایش در خواهد آمد.

۷- نصب دیمر ساده است

بر خلاف تصور عموم، هیچ نیازی به تغییر سیم‌کشی ساختمان نیست. فیوز را قطع کنید، کلید معمولی را از جای خود خارج نمایید و کلید دیمری را در جای آن قرار دهید. البته اکنون می‌بایست از لامپ‌های دیمرپذیر استفاده نمایید.

۸- دیمرها قیمت بالایی ندارند

دیمرهای هوشمند و غیر مکانیکی کمی گران‌تر هستند ولی دیمر مکانیکی را بسیاری از تولیدکنندگان داخلی ارائه می‌کنند که اتفاقاً کیفیت بالایی هم دارد.

چگونه می‌توانیم یک کلید دیمر نصب کنیم؟

1.  ابزار لازم را فراهم نمایید و برق ورودی به کلید را قطع نمایید.

   فیوز مربوطه را از جعبه فیوز اصلی قطع نمایید. با استفاده از فازمتر ترمینال‌های کلید را بررسی نمایید تا از بی‌برق بودن آنها اطمینان حاصل نمایید. حال می‌توانید پیچ‌های کلید را باز کرده و کلید را از جعبه کلید خارج نمایید.
   تعویض یک کلید معمولی با یک کلید دیمر مکانیکی یا الکترونیکی زمان زیادی نمی‌گیرد. به بهانه این بروز رسانی برای افزایش ایمنی خانه خود سیم کشی را بررسی نموده و با جدیدترین استانداردها جایگزین نمایید. ابزارهای مورد نیاز برای این کار ارزان هستند و برای سایر پروژه‌های برقی شما نیز به کار می‌آیند. شما به یک فازمتر، سیم‌چین و انبردست کوچک نیاز دارید.
   برای شروع ابتدا برق را قطع نموده و مجدداً با فازمتر سیم‌های داخل جعبه را چک کنید. برای یافتن فیوز صحیح، ابتدا چراغ را روشن کنید سپس فیوزها را یکی‌یکی قطع نمایید تا چراغ خاموش شود؛ این فیوز را تا انتهای کار در حالت قطع قرار دهید.
   در تصویر اول از فازمتر القایی یا فازمتر بدون تماس استفاده شده که از فازمترهای معمول گرانتر هستند ولی برای آماتورها کاربرد ایمن‌تری دارند. با استفاده از این فازمترها می‌توان مسیر سیم عبوری در دیوار را نیز مشخص نمود.
   زمانی که کلید را از جعبه آن خارج نمودید مجدداً بررسی نمایید که سیمی لخت شده یا ترمینال برق دار دیگری درون جعبه وجود دارد یا خیر. در مواردی ممکن است که سیمی از مدار دیگر در جعبه کلید مورد نظر وجود داشته باشد.

2. اطمینان حاصل کنید که جعبه کلید به اندازه کافی جا دارد.

   اگر تعداد زیادی سیم و لوازم در جعبه قرار گیرد ممکن است باعث ایجاد گرمای بیش از حد شود و خطر آفرین باشد. نمره سیم‌ها را بررسی نمایید در استاندارد ملی ایران برای مدارهای روشنایی سیم ۱.۵ میلی‌متر مربع مجاز است. اگر در ساختمان شما از سیم ضعیف‌تری استفاده شده آنرا تعویض نمایید. نمره سیم بر روی آن نوشته شده است. هم‌چنین تعداد رشته‌های سیم نیز یک روش برای تشخیص درستی ابعاد سیم می‌باشد.

3. اگر جعبه کلید شما فلزی است از زمین بودن آن اطمینان حاصل نمایید.

   دیمرهای جدید معمولاً اتصال زمین دارند که با پیچ یا سیم سبز و زرد مشخص شده است. سیم زمین موجود در جعبه را به این اتصال وصل نمایید و سپس کلید دیمر را متصل نمایید.
   اگر جعبه غیر فلزی بوده و یا زمین نشده است، همچنان می‌توانید کلید دیمر را نصب کنید ولیکن به این نکته توجه کنید که هیچ بخش فلزی از کلید دیمر نباید در دسترس باشد تا ایمنی کاربر حفظ شود.

4. کلید دیمر را نصب نمایید.

   پیچ‌های ترمینال دیمر را باز نمایید، برخی دیمرها مشخصاً سیم فاز ورودی را با حرف L مشخص نموده‌اند. و سیم فاز لامپ معمولاً نشانه‌ای ندارد. اگر هیچ یک از ترمینال‌ها با حرف خاصی مشخص نشده بود تفاوتی ندارد که کدام سیم را به کدام پایه ترمینال وصل می‌کنید؛ در هر دو صورت کلید دیمر به درستی کار خود را انجا می‌دهد.

نکات مرتبط با استفاده از لامپ دیمری

• لامپی را انتخاب نمایید که قابلیت استفاده با دیمر داشته باشد

ممکن است این نکته بسیار واضح و پیش پا افتاده به نظر برسد ولی ممکن است برخی از ما تصور کنیم که می‌توان دیمر را با هر لامپی به کار برد. در عمل درایور لامپ‌های دیمری طوری طراحی می‌شود که قابلیت کار با دیمر داشته باشد؛ لذا لامپی را خریداری نمایید که تولیدکننده آن به صراحت به کارکرد با دیمر اشاره کرده باشد. البته به دلیل نبود استاندارد واحد برای شیوه فروکاهش لامپ (dimming)، تولیدکنندگان مختلف از روش‌های متفاوتی طراحی درایور را انجام می‌دهند. در نتیجه لامپ با قابلیت استفاده در دیمر تهیه کنید ولی این فاکتور تضمینی جهت کارکرد صد در صد برای کاربرد شما نمی‌باشد.

• ازلامپ دیمر دار با برندهای شناخته شده استفاده نمایید

کارکرد لامپ دیمری وابسته به پارامترهای متنوعی است، به‌عنوان مثال میزان نور لامپ در حداکثر توان ممکن، پایداری نور خروجی و موارد ایمنی لامپ. این ویژگی‌ها معمولاً در لامپ‌های بی‌نام و نشان دیده نمی‌شوند. متاسفانه برخی از تولیدکنندگان نیز میزان کمی تغییر در نور لامپ خود ایجاد می‌کنند و خودشان را عرضه‌کننده لامپ دیمری می‌دانند. اگر از برندهای معتبر استفاده نمایید، جدا از خصوصیات دیمری، محصول با کیفیت‌تر و با گارانتی طولانی‌تر خواهد بود و پشتیبانی آن‌ها از مشتریان گسترده‌تر است. اصولاً یکی از دلایل گرانی کالاهای صاحب برند، استفاده از مواد اولیه مرغوب و پروسه تولید باکیفیت‌تر است.

• مشخصات محصول را بخوانید

برای اینکه لامپ مورد نظر با کاربرد شما همخوانی داشته باشد به میزان نور خروجی آن دقت نمایید؛ با رشد تکنولوژی در سال‌های اخیر بازده نوری (لومن بر وات) لامپ‌های LED رشد چشمگیری داشته و لامپ‌های هم اندازه روز به روز میزان نور خروجی بیشتری پیدا کرده اند. در این میان لامپی را انتخاب نمایید که نور مورد نیاز شما را تامین کند؛ اگر لامپی نور خروجی کمی دارد استفاده آن با دیمر چندان معقول نیست. وجود لامپ‌های پرنورتر برای استفاده در دیمر مناسب‌تر هستند و بازه گسترده‌تری از نور را پوشش می‌دهند.

• در خصوص سازگاری لامپ با دیمر از تولیدکننده بپرسید

اکثر تولیدکنندگان مطرح نورپردازی، در خصوص کاربرد و انطباق محصولشان با برندهای موجود در بازار اطلاعات کاملی دارند. دیمرهای مختلف در شرایط متنوعی تست می‌شوند و دانستن سازگاری این محصولات با یکدیگر برای شما مفید است. برای انتخاب دیمر از تولیدکننده لامپ بهترین گزینه را بخواهید؛ چرا که آن‌ها بیشترین اشراف را به کارکرد محصول خود دارند.

• محصولات دکوراتیو روشنایی دیمر دار تهیه کنید

برای بسیاری شاید سوال بشود که چه طور می‌توانیم نور چراغ خواب یا چراغ مطالعه را کم و زیاد کنیم. معمولا این نوع محصولات در دو نوع دیمر دار و غیر دیمر دار عرضه می‌شوند. در هنگام خرید از فروشنده بخواهید که نوع دیمر دار آن را به شما بدهد.

• همه دیمرهای معمولی با لامپ LED سازگاری ندارند

دیمرهای نسل قبل که همچنان به وفور در بازار یافت می‌شوند با انواع لامپ دیمری سازگار نیستند. معمولاً مشکل اکثر آن‌ها پایین بودن شدت جریان لامپ LED است و عموماً اگر تعداد کافی از آن‌ها بر روی یک شاخه بسته شود، مشکل حل می‌شود. با این حال این کار در همه جا مقدور نیست. همچنین دیمرهای معمولی در نور حداقلی (در حدود ۱۰ درصد نور نامی) باعث چشمک زدن لامپ LED می‌شوند که این مشکل باعث کاهش عمر لامپ می‌گردد. راه حل اصولی استفاده از دیمرهای مخصوص LED است که پیچیده‌تر هستند و ممکن است همیشه در دسترس نباشند. یکی از قابلیت‌های این دیمرها تنظیم پایین‌ترین سطح نور لامپ می‌باشد که با این کار مشکل دیمرهای سنتی را حل می‌کنند.

• دیمر را بر اساس حداکثر توان لوستر انتخاب نمایید

دیمر مخصوص LED مانند دیمر معمولی مقادیر حداقل و حداکثر توان دارد ولیکن این دیمرهای جدید عموماً حداکثر توان کمتری نسبت به نسل قبلی خود دارند؛ لذا دیمری تهیه نمایید که بتواند توان نامی لوستر یا آویز مد نظر شما را پوشش دهد. روش دیگر منطقه‌بندی روشنایی است که با این کار جریان عبوری از هر دیمر محدود می‌شود.

• دفترچه راهنمای دیمر را مطالعه کنید

برخی دیمرهای هوشمند، دیمرهای تاچ و دیمرهای ریموت کنترلی قابلیت‌هایی دارند که در دفترچه راهنما به آن اشاره شده. برخی از تولیدکنندگان نیز ویدئو هایی در اینترنت قرار داده‌اند که این کاربردها را به نمایش می‌گذارد.

این موارد مهم‌ترین نکات مربوط به دیمر و مزایای آن و نصب کلید دیمردار به شمار می‌روند. بهترین راه برای آگاهی از آخرین اخبار، متدها و شیوه‌های روشنایی و نورپردازی، مطالعه مجله اکووات است که اطلاعات مرتبط با روشنایی و نورپردازی شما را به روز نگاه می‌دارد.

امیدواریم این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد.  این مقاله توسط تیم تحریریه  تهیه شده است. اگر از خواندن این مقاله راضی بودید، خواندن آن را به دوستانتان نیز پیشنهاد کنید. همچنین می‌توانید سوالات خودتان را در قسمت کامنت با ما مطرح کنید.